Müasir dövrdə bir çox insanın ortaq problemi olan artıq çəki və piylənmə, təəssüf ki, yalnız xarici görünüşlə bağlı bir narahatlıq deyil.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən qlobal epidemiya olaraq qəbul edilən piylənmə, orqanizmdə bir çox xroniki və təhlükəli xəstəliyin yaranması üçün zəmin yaradır.
Bədən Kütlə İndeksiniz (BKİ) normadan yüksəkdirsə, sağlamlığınızı ciddi şəkildə təhdid edən risklərlə üz-üzəsiniz.
Bəs artıq çəki hansı konkret xəstəliklərə yol açır?
Bu məqalədə piylənmənin səbəb olduğu 10 ciddi sağlamlıq problemini və onlardan qorunma yollarını ətraflı şəkildə nəzərdən keçirəcəyik.
Artıq çəki-nin səbəb olduğu əsas xəstəliklər
1. Tip 2 Şəkərli Diabet
Artıq çəki ilə şəkərli diabet arasında çox sıx bir əlaqə var. Artıq piy toxuması orqanizmin insulinə qarşı həssaslığını azaldır (insulin müqaviməti), bu da qanda şəkərin səviyyəsinin xroniki olaraq yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Nəticədə, mədəaltı vəzi yetərli insulin istehsal edə bilmir və Tip 2 diabet inkişaf edir.
2. Ürək-Damar Xəstəlikləri və Yüksək Qan Təzyiqi (Hipertoniya)
Piylənmə ürəyin əsas düşmənlərindən biridir. Artıq çəki:
- Qan təzyiqini yüksəldir.
- “Pis” xolesterinin (LDL) miqdarını artırır, “yaxşı” xolesterini (HDL) isə azaldır.
- Damarlarda ateroskleroz (damar sərtləşməsi) riskini artırır.
Bu faktorlar birləşərək infarkt və insult kimi həyati təhlükəsi olan xəstəliklərin yaranma riskini qat-qat artırır.
3. Bəzi Xərçəng Növləri
Elmi tədqiqatlar göstərir ki, piylənmə bir çox xərçəng növünün, o cümlədən süd vəzi (xüsusilə menopauzadan sonra), yoğun bağırsaq, uşaqlıq, böyrək və yemək borusu xərçənginin riskini artırır.
Artıq piy hüceyrələri iltihabı artıran və hüceyrə böyüməsinə nəzarətsiz təsir edən hormonlar ifraz edir.
4. Yuxu Apnesi
Yuxu apnesi, yuxu zamanı tənəffüsün qısa müddətə dəfələrlə dayanması ilə xarakterizə olunan ciddi bir pozuntudur. Boyun nahiyəsində toplanan artıq piy toxuması hava yollarını daraldaraq bu vəziyyətə səbəb olur. Yuxu apnesi xroniki yorğunluq, yüksək qan təzyiqi və ürək problemlərinə yol aça bilər.
5. Osteoartrit (Oynaqların Aşınması)
Bədən çəkisinin hər artıq kiloqramı diz və omba kimi yük daşıyan oynaqlar üzərindəki təzyiqi artırır. Bu da zamanla qığırdaqların aşınmasına və ağrılı bir xəstəlik olan osteoartritin yaranmasına səbəb olur.
6. Qaraciyərin Piy Distrofiyası (Yağlı Qaraciyər)
Alkoqol qəbulu ilə əlaqəli olmayan yağlı qaraciyər xəstəliyi birbaşa olaraq piylənmə ilə bağlıdır. Qaraciyərdə həddindən artıq piy toplanması onun funksiyalarını pozur və müalicə olunmazsa, sirroza qədər gedib çıxa bilər.
7. Böyrək Xəstəlikləri
Piylənmə və onunla əlaqəli olan diabet və hipertoniya, böyrəklərin əsas düşmənləridir. Bu xəstəliklər böyrəklərin qanı süzmə funksiyasını tədricən zəiflədir və xroniki böyrək çatışmazlığına səbəb ola bilər.
8. Öd Daşı Xəstəliyi
Artıq çəkili insanlarda öd daşlarının əmələ gəlmə riski daha yüksəkdir. Bunun əsas səbəbi qaraciyərin öd kisəsinə daha çox xolesterin ifraz etməsidir ki, bu da daşların formalaşmasını sürətləndirir.
9. İnsult (Beyin Qan Dövranı Pozğunluğu)
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, artıq çəki yüksək qan təzyiqi, yüksək xolesterin və damar sərtləşməsi üçün ciddi risk faktorudur. Bu şərtlər beyin damarlarının tıxanmasına (işemik insult) və ya partlamasına (hemorragik insult) səbəb ola bilər.
10. Psixoloji Problemlər və Depressiya
Artıq çəkinin fiziki fəsadları ilə yanaşı, psixoloji təsirləri də az deyil. Cəmiyyətdəki stiqma, özünə inamın azalması, sosial təcrid və bədən görünüşü ilə bağlı narahatlıqlar depressiya və digər psixoloji pozuntuların yaranmasına təkan verə bilər.
Nəticə: Sağlamlığınız öz əlinizdədir
Gördüyünüz kimi, artıq çəki sadəcə bir neçə kiloqram artıqlıq deyil, bir çox ciddi xəstəliyin açarıdır. Ancaq ruhdan düşməyə dəyməz. Yaxşı xəbər budur ki, həyat tərzində edilən kiçik, lakin davamlı dəyişikliklərlə bu riskləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq mümkündür.
- Balanslı qidalanın: Tərəvəz, meyvə, tam taxıl və zülal mənbələrinə üstünlük verin.
- Fiziki aktiv olun: Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikli idmanla məşğul olun.
- Həkimlə məsləhətləşin: Çəkinizi idarə etmək üçün peşəkar dəstək alın.
Unutmayın, sağlam çəkiyə sahib olmaq daha uzun, daha xoşbəxt və daha enerjili bir həyatın qapılarını açır.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
