Diabetik ayaq, şəkərli diabet xəstələrində sinir zədələnməsi (neyropatiya) və qan dövranı pozğunluqları səbəbindən ayaqda yaranan yara, infeksiya və toxuma itkisini əhatə edən ciddi bir komplikasiyadır.
Erkən diaqnoz və uyğun baxım, ayaq itkisini və ciddi infeksiyaları qarşısını almaq üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.
Diabetik ayaq nədir?
Diabetik ayaq, diabet xəstələrində uzunmüddətli yüksək qan şəkəri səviyyələrinin ayaqda sinir və damar zədələnməsinə səbəb olması ilə inkişaf edən bir sağlamlıq problemidir.
Bu vəziyyət, hissizlik, qan dövranı pozğunluğu və yara sağalmasında gecikmə yaradaraq infeksiya riskini artırır. Müalicə edilməzsə qanqren yarana bilər və ayaq amputasiyası (kəsilməsi) lazım ola bilər.
Diabetik ayaq əlamətləri
Diabetik ayaq erkən mərhələdə fərq edilməzsə irəliləyərək ciddi komplikasiyalara yol aça bilər. Bu səbəbdən əlamətləri izləmək vacibdir.
Diabetik ayaq əlamətləri bunlardır:
- Ayağın alt və ya üst hissələrində sağalmayan yaralar
- Ayaqda uyuşma, qarışqa gəzməsi və ya his itkisi
- Dəri rəngində dəyişiklik (göyərmə, solğunluq və ya qızarmaq)
- Ayaqda temperatur dəyişiklikləri (soyuq və ya həddindən artıq isti hiss etmək)
- Şiddətli ayaq ağrısı və ya kramp
- Ayaqda pis iyli axıntılar və ya iltihab
Bu əlamətlərdən hər hansı birini fərq etsəniz dərhal mütəxəssisə müraciət etməlisiniz.
Şəkər xəstələrində ayaq yaraları niyə yaranır?
Diabetik ayaq yaranmasının ən mühüm səbəbləri aşağıdakılardır:
Yüksək Qan Şəkəri: Yüksək şəkər səviyyələri sinirlərin və damarların zədələnməsinə səbəb olur.
Sinir Zədələnməsi (Diabetik Neyropatiya): Ayaqdakı his itkisi yaraların fərq edilməsini gecikdirir.
Qan Dövranı Problemləri: Qan dövranının zəifləməsi yaraların sağalmasını çətinləşdirir.
Ayaqqabı Seçimi: Dar və ya sərt ayaqqabılar ayaqda yaralara səbəb ola bilər.
Ayaq Gigiyenasının İhmal Edilməsi: Müntəzəm baxım edilməzsə ayaqda yara və infeksiya yaranma riski artar.
Diabet xəstələri ayaq sağlamlığını qorumaq üçün müntəzəm həkim nəzarətində olmalıdırlar.
Diabetik ayaq mərhələləri
Diabetik ayaq, yaraların irəliləmə vəziyyətinə görə müxtəlif mərhələlərə bölünür.
1. Mərhələ: Riskli Ayaq
- Ayaqda hissizlik və quruluq başlayır
- Dəridə çatlar və yüngül rəng dəyişiklikləri görülə bilər
2. Mərhələ: Səth Yarası
- Dəridə açılan kiçik yaralar görülür
- Hələ infeksiya inkişaf etməmişdir
3. Mərhələ: Dərin Toxuma Yaraları
- Yara daha dərin toxumalara qədər çatır
- İnfeksiya riski artar
4. Mərhələ: İnfektə Yara
- Ayaqda iltihab və pis qoxu başlayır
- Sümük infeksiyası (osteomiyelit) riski var
5. Mərhələ: Qanqren və Toxuma Ölümü
- Ayaq və ya barmaqda qara rəng görülür
- Toxuma ölümü (nekroz) səbəbindən amputasiya lazım ola bilər
Erkən mərhələdə müdaxilə edilirsə amputasiya riski böyük ölçüdə azaldıla bilər.
Diabetik ayaq infeksiyası və müalicəsi
Diabetik ayaq infeksiyaları sürətlə irəliləyərək ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Diabetik Ayaq İnfeksiyası Əlamətləri:
- Həddindən artıq qızarmaq və şişmə
- Ağrı və həssaslıq
- İrinli axıntı və pis qoxu
- Qızdırma və titrəmə (qabağcıl infeksiya vəziyyətində)
Diabetik ayaq infeksiyası necə müalicə edilir?
Antibiotik Müalicəsi: Yüngül infeksiyalarda ağızdan antibiotiklər, ağır infeksiyalarda damar yolu ilə antibiotik verilir.
Yara Baxımı və Sarğı: Yaralar müntəzəm təmizlənməli və xüsusi sarğılarla qorunmalıdır.
Kök Hüceyrə və PRP Müalicəsi: Qan dövranını artıraraq sağalmanı sürətləndirir.
Cərrahi Müdaxilə: Ağır hallarda infektə toxumalar təmizlənir və ya amputasiya lazım ola bilər.
İnfeksiyanın irəliləməsinin qarşısını almaq üçün erkən diaqnoz və müalicə şərtdir.
Diabetik ayaq baxımı
Diabet xəstələrinin ayaq sağlamlığını qoruması üçün müntəzəm baxım etməsi vacibdir.
- Ayaqlarınızı hər gün ilıq su və sabunla yuyun, yaxşı qurudun
- Müntəzəm olaraq nəmləndirici istifadə edin
- Dırnaqlarınızı düz kəsin, batıq əmələ gəlməsinin qarşısını alın
- Ayağınıza uyğun, yumşaq və rahat ayaqqabılar üstünlük verin
- Hər gün ayaqlarınızı yoxlayın və yara olub-olmadığını araşdırın
- Qan şəkəri səviyyənizi nəzarət altında tutun
Bu sadə tədbirlər diabetik ayaq yaralarının yaranmasının qarşısını ala bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
