Qalxanvari vəzi xərçəngi, kəpənək şəklində olan və boyunun alt hissəsində yerləşən qalxanvari vəzidəki hüceyrələrin nəzarətdən çıxıb anormal şəkildə böyüməsidir.
Qalxanvari vəzi xərçənginin ən bariz əlamətləri boyunda şişkinlik və ya yumrudur; həmçinin səs batıqlığı, öskürək, udqunma çətinliyi və nəfəs darlığı kimi simptomlar da görülür.
Qadınlarda daha çox rast gəlinən qalxanvari vəzi xərçəngi, erkən diaqnoz qoyulduğu təqdirdə müalicədə müvəffəqiyyət dərəcəsi ən yüksək olan xərçəng növləri arasında yer alır və müalicəsi cərrahi və radioaktiv yod terapiyası üsullarını əhatə edir.
Qalxanvari vəzi xərçəngi nədir?
Qalxanvari vəzi xərçəngi, qalxanvari vəzidəki normal qalxanvari vəzi hüceyrələrinin anormal hüceyrələrə çevrilərək nəzarətsiz böyüməsi ilə qalxanvari vəzidə yaranan xərçəng növüdür.
Endokrin sistemin bir parçası olan və bir çox hormonun ifrazını təmin edən qalxanvari vəzidə meydana gələn şiş hüceyrələri xərçəngə çevrilərək orqanizmə potensial zərər verir.
Qalxanvari vəzi bədəndə hormon istehsalında mühüm rol oynayan kəpənək şəklində bir orqandır və insanın maddələr mübadiləsinin sürətini, bədən hərarətini və ürək döyüntüsünü tarazlayır və tənzimləyir.
Adətən boyundakı qalxanvari vəzidə yaranan şişkinliklə özünü göstərən qalxanvari vəzi xərçəngi, bəzi hallarda heç bir əlamət göstərməyə bilər.
Əlamət göstərməyən qalxanvari vəzi xərçəngi halları metastaz verib digər orqanlara yayıldıqda yorğunluq, iştahsızlıq, ürəkbulanma və qusma kimi simptomlar yarada bilər. Qalxanvari vəzi xərçənginin inkişafına səbəb olan bir çox amil var. Xərçəngin erkən mərhələdə diaqnoz edilməsi, müalicə prosesində müvəffəqiyyət dərəcəsinin artmasına kömək edir.
Müalicədə müvəffəqiyyət dərəcəsi yüksək olan qalxanvari vəzi xərçənginin müalicəsində cərrahiyyə, kimyaterapiya, şüa terapiyası, hormon terapiyası və radioyod kimi müalicə üsulları tətbiq edilərək xəstənin sağlamlığının bərpası hədəflənir.
Qalxanvari vəzi xərçənginin növləri hansılardır?
Qalxanvari vəzi xərçənginin növü, xərçəng hüceyrəsinin quruluşuna, irəliləmə sürətinə və insanın sağlamlıq vəziyyətinə görə fərqlənə bilər.
Qalxanvari vəzi xərçənginin növləri aşağıdakı kimi sıralana bilər:
Papilyar qalxanvari vəzi xərçəngi: Tez-tez rast gəlinən qalxanvari vəzi xərçəngi növləri arasındadır. Papilyar qalxanvari vəzi xərçəngi yavaş böyüyə bilər. Orqanizm daxilində digər orqanlara yayılma riski aşağı hesab olunur və cərrahi müdaxilə nəticəsində müalicəyə yaxşı cavab verir.
Follikulyar qalxanvari vəzi xərçəngi: Bədəndə yod çatışmazlığı olan bölgələrdə rast gəlinən follikulyar qalxanvari vəzi xərçənginin qan vasitəsilə yayılma riski var.
Medulyar qalxanvari vəzi xərçəngi: İrsi faktorlar səbəbindən yaranan medulyar qalxanvari vəzi xərçəngi, bədəndə digər orqanlara təsir etməsi ilə tanınan bir qalxanvari vəzi xərçəngi növüdür.
Anaplastik qalxanvari vəzi xərçəngi: Nadir görülən qalxanvari vəzi xərçəngi növü kimi tanınır. Bu qalxanvari vəzi xərçəngi növü sürətlə böyüyərək ətraf toxumalara yayılma meylinə malikdir.
Qalxanvari vəzi xərçənginin mərhələləri hansılardır?
Qalxanvari vəzi xərçənginin mərhələləri, müalicə prosesinə təsir edən ən vacib amillərdən biri hesab olunur. Xərçəngin mərhələsinə uyğun olaraq müalicə planı hazırlana bilər.
Xərçəngin yayılma dərəcəsinə görə mərhələləri aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:
Mərhələ 1: Qalxanvari vəzi xərçənginin ilk mərhələsində şiş qalxanvari vəzi ilə məhdudlaşır. Beləliklə, başqa toxuma və orqanlara yayılmamışdır.
Mərhələ 2: Xərçəng 2-ci mərhələdə olduqda, qalxanvari vəzidən kənarda ətraf toxumalara yayılmağa başlamış ola bilər.
Mərhələ 3: Qalxanvari vəzi xərçənginin 3-cü mərhələsində xərçəng hüceyrələri, qalxanvari vəzinin ətrafındakı limfa düyünlərinə və boyundakı toxumalara yayılmışdır.
Mərhələ 4: Bu mərhələdə isə xərçəng, ağciyərlər və ya sümüklər kimi uzaq orqanlara sıçramış ola bilər.
Qalxanvari vəzi xərçəngi niyə yaranır?
Qalxanvari vəzi xərçəngləri qalxanvari vəzi düyünlərindən (nodullarından) qaynaqlanan şişlərdir. Ailədə qalxanvari vəzi xərçəngi hekayəsinin olması, başqa bir səbəblə boyuna şüa qəbul etmə hekayəsi və hüceyrə səviyyəsində meydana gələn müxtəlif mutasiyalar qalxanvari vəzi düyünlərindən xərçəngin inkişafına səbəb ola bilər.
Qalxanvari vəzi xərçənginə yol açan amillər bunlardır:
Genetik amil
Cinsiyyət (Qadınlarda daha çox rast gəlinir)
Yüksək səviyyədə radiasiyaya məruz qalma
Yod çatışmazlığı
Xüsusilə baş və boyun xərçənglərində tətbiq olunan radioterapiyalar
Qalxanvari vəzi xərçənginin əlamətləri
Boyunda yumru və şişkinlik, səs batıqlığı, udqunma çətinliyi, maddələr mübadiləsinin yavaşlaması, sürətli çəki artımı, saç tökülməsi, yorğunluq, plansız çəki dəyişiklikləri və əsəbilik halı qalxanvari vəzi xərçənginin kliniki əlamətləridir.
Ancaq dəqiq diaqnoz üçün qalxanvari vəzi ultrasəsi və incə iynə aspirasiya biopsiyası aparılmalıdır.
Qalxanvari vəzi xərçəngi zamanı görülən əlamətlər bunlardır:
Boyunda şişkinlik və ya yumru
Səs batıqlığı
Udqunma çətinliyi
Nəfəs almada çətinlik
Boyun və qulaq ağrısı
Yorğunluq və halsızlıq
Maddələr mübadiləsinin yavaşlaması
Öskürək
Çəki artımı
Saç tökülməsi
Narahatlıq, həyəcan, depressiya və əsəbilik
Qalxanvari vəzi xərçənginin müalicəsi
Qalxanvari vəzi xərçənginin əsas müalicəsi cərrahi əməliyyatla qalxanvari vəzinin tamamilə və ya təsirlənmiş hissəsinin çıxarılmasıdır. Müalicəni dəstəkləmək üçün radioaktiv yod terapiyası (atom müalicəsi) də tətbiq edilə bilər.
Bədənin qalxanvari vəzi hormonu ehtiyacını qarşılamaq və xəstəliyin təkrarlanmasının (residiv) qarşısını almaq məqsədilə ömür boyu, ağızdan qalxanvari vəzi hormonu müalicəsi aparılır.
Radioaktiv yod terapiyası, ətrafa radiasiya yayma ehtimalı səbəbindən radiasiyanı keçirməyən bir mühitdə verilir və müalicədən sonra ətrafdakıların təsirlənməsinin qarşısını almaq məqsədilə bir müddət radiasiya tədbirləri alınmalıdır.
Adətən, müalicədən müəyyən bir müddət əvvəl qalxanvari vəzi dərmanının dayandırılması və xüsusi pəhriz tətbiq edilə bilər.
Bunlardan əlavə, qalxanvari vəzi xərçənginin izlənməsində radioterapiya və kimyaterapiya kimi digər müalicələrə nadir hallarda ehtiyac duyulur.
Qalxanvari vəzi xərçəngində tətbiq olunan müalicə üsulları aşağıdakı kimi sıralana bilər:
Cərrahi əməliyyat: Qalxanvari vəzi xərçənginin əsas müalicə üsullarından biri olan cərrahi əməliyyat, qalxanvari vəzinin tamamilə və ya bir hissəsinin götürülməsi ilə həyata keçirilir. Xərçəng növü limfa düyünlərinə yayılmışsa, limfa düyünləri də götürülə bilər.
Radioaktiv yod terapiyası: Bəzi xərçəng növlərinə qarşı qalxanvari vəzi toxumasında qalan xərçəng hüceyrələrinin məhv edilməsi üçün istifadə olunur. Bu müalicə müddətində xəstənin təcrid edilməsi (izolyasiyası) vacibdir.
Hormon terapiyası: Qalxanvari vəzi xərçəngi əməliyyatından sonra qalxanvari vəzi hormonlarındakı çatışmazlığı aradan qaldırmaq və xərçəngin təkrarlanmasının qarşısını almaq məqsədilə hormon terapiyası tətbiq edilə bilər.
Kimyaterapiya və radioterapiya: Anaplastik qalxanvari vəzi xərçəngi növlərinə qarşı tətbiq edilə bilən üsullar arasında kimyaterapiya və radioterapiya yer alır. Bu üsullar adətən irəliləmiş mərhələlərdə seçilir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
