TSH testi nədir?
TSH (Tiroid Stimullaşdırıcı Hormon), hipofiz vəzi tərəfindən istehsal olunan və tiroid funksiyasının tənzimlənməsində çox vacib rol oynayan bir hormondur.
TSH qana qarışır və qalxanabənzər vəzidə T3 və T4 tiroid hormonlarının istehsalını stimullaşdırır. TSH səviyyəsi qanda ölçülə bilər və mümkün tiroid funksiyası pozğunluğunun (hipertiroidizm və ya hipotiroidizm) ilk mühüm göstəricisidir.
Qanda çox az tiroid hormonu varsa (hipotiroidizm), bu, qalxanabənzər vəzinin daha çox hormon istehsal etməsini təmin etmək üçün daha çox TSH ifrazına səbəb olur. Tiroid hormonunun çox olması vəziyyətində (hipertiroidizm) isə bunun əksi baş verir və qandakı TSH səviyyəsi azalır (basdırılır).
Bu səbəbdən TSH, mümkün tiroid funksiyası pozğunluqlarının erkən diaqnozunda ilkin olaraq istifadə edilən ən vacib skrininq göstəricisidir.
Yüksək TSH səviyyələri adətən hipotiroidizm olaraq bilinən bir vəziyyət olan qalxanabənzər vəzinin fəaliyyətinin azalmasının göstəricisidir. TSH testi nəticələrinin çox yüksək səviyyələrdə çıxması araşdırma aparılmasını tələb edir.
Bu məqalədə çox yüksək TSH səviyyələrinin potensial səbəblərini, nəticələrini və erkən diaqnoz və müalicənin əhəmiyyətini izah edəcəyik.
TSH səviyyələrini anlamaq
Adətən, qalxanabənzər vəzinin fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün TSH səviyyələri qan testlərində ölçülür. Qalxanabənzər vəzi, maddələr mübadiləsini, enerji istehsalını və ümumi bədən funksiyasını tənzimləmək üçün lazım olan tiroksin (T4) və triyodtironin (T3) kimi hormonları istehsal edir.
Qalxanabənzər vəzi bu hormonları kifayət qədər istehsal edə bilmədikdə, hipofiz vəzi qalxanabənzər vəzini stimullaşdırmaq üçün TSH istehsalını artırır və bu da TSH səviyyələrinin yüksəlməsinə səbəb olur.
TSH dəyəri neçə olmalıdır?
Yaşa görə fərqlilik görülsə də, normal TSH səviyyələri 0,4 – 4,0 uIU/mL arasında olur. Normal TSH səviyyələri yaşınıza görə dəyişir.
Ümumiyyətlə, hamilə olmayan sağlam insanlar üçün normal TSH aralıqları bunlardır:
0 – 6 günə qədər körpələr: 0,70-20.00
6 gün – 3 ay arası: 0,72-12.70
3 ay – 1 yaş arası: 0,73-8.92
1 yaş – 6 yaş arası: 0,69-5.89
6 yaş – 11 yaş arası: 0,60-4.66
11 yaş – 20 yaş arası: 0,51-4.17
20 yaş – 120 yaş arası: 0,27-4.20
TSH yüksəkliyi nədir?
Normal bir TSH aralığı adətən litrə 0,4 ilə 4,0 milli-beynəlxalq vahid (mIU/L) arasındadır. Ancaq normal aralığın yuxarı həddindən yuxarı olan TSH səviyyələri, qalxanabənzər vəzinin az işlədiyini göstərə bilər. 10 mIU/L-i keçən çox yüksək TSH səviyyələri ciddi hipotiroidizmin göstəricisidir.
TSH yüksəkliyinin səbəbləri nələrdir?
Birincili Hipotiroidizm: Yüksək TSH səviyyələrinin ən çox rast gəlinən səbəbi, qalxanabənzər vəzinin kifayət qədər tiroid hormonu istehsal edə bilmədiyi birincili hipotiroidizmdir. Haşimoto tiroiditi kimi autoimmun vəziyyətlər tiroid toxumasının məhvinə səbəb olaraq hipotiroidizmə gətirib çıxara bilər.
Yod Çatışmazlığı: Qeyri-kafi yod qəbulu tiroid hormonlarının istehsalına mane ola bilər və hipofiz vəzinin qalxanabənzər vəzini stimullaşdırmaq məqsədilə daha çox TSH ifraz etməsinə səbəb ola bilər. Bu, pəhrizdə yodun az olduğu bölgələrdə daha çox rast gəlinir.
Hipofiz və ya Hipotalamik Disfunksiya: Hipofiz vəzində və ya hipotalamusdakı funksiya pozğunluğu, bu vəzilərlə qalxanabənzər vəzi arasındakı normal əks əlaqə dövrəsini pozaraq TSH istehsalının artmasına səbəb ola bilər.
TSH düşüklüyünün səbəbləri nələrdir?
Hipertiroidizm: TSH səviyyələrindəki azalma həddindən artıq aktiv bir tiroid vəzisinə işarə edərək hipertiroidizmə səbəb olur. Ümumi simptomlar arasında arıqlama, sürətli ürək döyüntüsü, narahatlıq və istiyə dözümsüzlük yer alır. Aşağı TSH səviyyələri adətən yüksək tiroid hormon səviyyələri (T4 və T3) ilə müşayiət olunur.
Qreyvs Xəstəliyi: Hipertiroidizmin ən çox rast gəlinən səbəbi, həddindən artıq tiroid hormonu istehsalını stimullaşdıran autoimmun bir pozğunluq olan Qreyvs xəstəliyidir. Yüksək T4 və T3 səviyyələri ilə birlikdə aşağı TSH səviyyələri Qreyvs xəstəliyinin xarakterik xüsusiyyətidir.
TSH səviyyələri gün boyunca dəyişir
Sağlam insanlarda belə TSH dəyəri gün boyunca dəyişir; hipofiz vəzindən ən yüksək TSH ifrazı gecə saat 02:00 ilə 04:00 arasında baş verir, bu da qandakı TSH dəyərlərinin ən yüksək olduğu zamandır.
Bunun əksinə, axşam saat 18:00 ilə 20:00 arasında ən aşağı səviyyədə olurlar. Dəyişmə aralığı 30%-ə qədər ola bilər. Nəticələr və mümkün dəyişikliklər şərh edilərkən bu vəziyyət nəzərə alınmalıdır.
Çox yüksək TSH səviyyələrinin təsirləri
Müalicə edilməyən hipotiroidizmin müxtəlif bədən funksiyaları üzərində qalıcı təsirləri ola bilər. Simptomlar yorğunluq, çəki artımı, soyuğa həssaslıq, qəbizlik, quru dəri və idrak pozğunluğu kimi özünü göstərə bilər.
Bundan əlavə, ciddi hallarda ürək problemləri, sonsuzluq və psixi sağlamlıq problemləri kimi fəsadlara yol aça bilər.
Diaqnoz və müalicə
Erkən diaqnoz və uyğun müalicə, fəsadların qarşısını almaq və bu vəziyyətdə olan şəxslərin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün çox vacibdir.
Əgər tiroid funksiyası pozğunluğundan şübhələnirsinizsə və ya hipotiroidizmlə əlaqəli simptomlar yaşayırsınızsa, ətraflı qiymətləndirmə və ən uyğun müalicə planı üçün mütəxəssis bir həkimə müraciət edin.
Klinik simptomlarla yanaşı, TSH, T4 və T3 səviyyələri və tiroid autoanticisimləri də daxil olmaqla, tiroid funksiyasının hərtərəfli qiymətləndirilməsi hipotiroidizmin diaqnozuna kömək edir.
Müalicə adətən, normal tiroid funksiyasını bərpa etmək üçün sintetik hormonların təyin edildiyi tiroid hormon əvəzedici terapiyasını əhatə edir. Dərmanların mütəmadi olaraq izlənilməsi və tənzimlənməsi, optimal hormon səviyyələrinə çatmaq üçün çox vacibdir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
