Şəkərli diabet, tibbi adı ilə diabet, qan şəkərinin yüksək səviyyələrdə olması ilə xarakterizə olunan xroniki bir xəstəlikdir. Diabet təkcə yetkinlərə deyil, körpələr və uşaqlar da daxil olmaqla hər yaş qrupuna təsir edə bilər.
Uşaqlarda ən çox rast gəlinən diabet növü Tip 1 Diabet olsa da, artan piylənmə nisbətləri səbəbindən Tip 2 Diabet də getdikcə daha tez-tez müşahidə olunur.
Bu məqalədə körpələrdə və uşaqlarda şəkərli diabetin əlamətləri, səbəbləri, diaqnoz və müalicə üsulları haqqında ətraflı məlumat təqdim edəcəyik.
Körpələrdə və uşaqlarda şəkərli diabet nədir?
Diabet, mədəaltı vəzinin kifayət qədər insulin istehsal edə bilməməsi və ya orqanizmin insulindən effektiv şəkildə istifadə edə bilməməsi nəticəsində yaranır.
İnsulin, qandakı qlükozanın hüceyrələrə daşınmasını təmin edən bir hormondur. İnsulin çatışmazlığı zamanı qlükoza qanda toplanır və qan şəkərinin səviyyəsi yüksəlir.
Körpələrdə və uşaqlarda diabet iki əsas kateqoriyaya bölünür:
- Tip 1 Diabet: Uşaqlarda ən çox rast gəlinən diabet növüdür. İmmun sistemi, mədəaltı vəzinin insulin istehsal edən hüceyrələrinə hücum edərək bu hüceyrələri məhv edir. Nəticədə orqanizm kifayət qədər insulin istehsal edə bilmir.
- Tip 2 Diabet: Adətən yetkinlərdə görülsə də, uşaqlıq dövründə də ortaya çıxa bilər. Tip 2 diabet, orqanizmin insulinə qarşı müqavimət göstərməsi nəticəsində yaranır. Əsasən piylənmə və hərəkətsiz həyat tərzi ilə əlaqələndirilir.
Uşaqlarda şəkər xəstəliyinin əlamətləri
Körpələrdə və uşaqlarda diabet əlamətləri, qandakı şəkər səviyyəsinə nəzarət edilə bilməməsi ilə əlaqədar olaraq ortaya çıxır. Bu əlamətlər adətən qəfil inkişaf edir və uşağın sağlamlığına ciddi təsir göstərə bilər.
Ən çox rast gəlinən əlamətlər bunlardır:
- Həddindən artıq susama (Polidipsiya): Uşaqlar davamlı olaraq susuzluq hiss edir və tez-tez su içmək istəyirlər.
- Tez-tez sidiyə getmə (Poliuriya): Uşaqlarda tez-tez sidiyə getmə, xüsusilə gecə sidik qaçırma geniş yayılmış bir əlamətdir.
- Səbəbsiz çəki itkisi: Diabetli uşaqlar, iştahları yaxşı olmasına baxmayaraq çəki itirə bilərlər.
- Həddindən artıq yorğunluq: Uşaqlar özlərini daim halsız və yorğun hiss edə, oyun oynamaq kimi fəaliyyətlərdən uzaq dura bilərlər.
- Həddindən artıq aclıq (Polifagiya): Uşaqlarda davamlı aclıq hissi müşahidə oluna bilər. Yaxşı iştaha baxmayaraq çəki itkisi yaşana bilər.
- Bulanıq görmə: Qandakı yüksək şəkər səviyyəsi, göz büllurunda maye balanssızlığına səbəb ola bilər ki, bu da bulanıq görməyə yol açır.
- Gec sağalan yaralar: Diabetli uşaqlarda kiçik yaralar belə gec sağala bilər.
- Dəri problemləri: Diabet dəridə quruluq, qaşınma və ya göbələk infeksiyalarına səbəb ola bilər.
- Tez-tez təkrarlanan infeksiyalar: Diabet, immun sistemini zəiflədə və uşaqlarda sidik yolu infeksiyaları kimi tez-tez təkrarlanan infeksiyalara yol aça bilər.
Bu əlamətlər adətən bir neçə həftə və ya ay ərzində sürətlə ortaya çıxır. Diabetin erkən diaqnostikası uşağın həyat keyfiyyətini artırmaq və ağırlaşmaların qarşısını almaq baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır.
Uşaqlarda şəkər xəstəliyinin yaranma səbəbləri
Körpələrdə və uşaqlarda diabetin səbəbləri fərqli ola bilər. Tip 1 və Tip 2 diabetin inkişafında müxtəlif amillər rol oynayır.
Tip 1 Diabetin Səbəbləri
- İmmun Sistemi Problemləri: Tip 1 diabet, otoimmun bir xəstəlikdir. İmmun sistemi, mədəaltı vəzinin insulin istehsal edən beta hüceyrələrinə hücum edir və bu hüceyrələrin funksiyasını pozur. Bu vəziyyət insulin istehsalının dayanmasına səbəb olur. Tip 1 diabetin tam olaraq niyə inkişaf etdiyi bilinməsə də, genetik meyllilik və ətraf mühit amillərinin (virus infeksiyaları kimi) rol oynadığı düşünülür.
- Genetik Meyllilik: Ailəsində Tip 1 diabet hekayəsi olan uşaqlarda xəstəliyin inkişaf riski daha yüksəkdir.
Tip 2 Diabetin Səbəbləri
- Piylənmə: Uşaqlarda artan piylənmə nisbətləri, Tip 2 diabetin ən vacib səbəblərindən biridir. Artıq çəki, orqanizmin insulindən effektiv şəkildə istifadə etməsini çətinləşdirir və insulin müqavimətinə yol açır.
- Hərəkətsiz Həyat Tərzi: Fiziki fəaliyyətin qeyri-kafi olması Tip 2 diabet riskini artırır.
- Genetik Amillər: Tip 2 diabet genetik amillərlə də əlaqəlidir. Ailəsində Tip 2 diabet hekayəsi olan uşaqlarda bu xəstəliyin görülmə ehtimalı daha yüksəkdir.
- Qeyri-düzgün Qidalanma: Fast food, emal edilmiş qidalar və yüksək şəkərli içkilərin istehlakı Tip 2 diabet riskini artıran başqa bir amildir.
Körpələrdə və uşaqlarda diabetin diaqnozu
Diabetin diaqnozu uşağın əlamətlərinə və qan analizlərinə əsaslanır. Əgər bir uşaqda diabet əlamətləri varsa, həkim qan şəkərini ölçmək və diaqnoz qoymaq üçün bir sıra testlər aparacaq. Geniş istifadə olunan diaqnoz üsulları bunlardır:
- Aclıq Qan Şəkəri Testi: Uşağın ən az 8 saat ac qaldıqdan sonra edilən bu test, qan şəkərinin normadan yüksək olub-olmadığını müəyyən edir.
- HbA1c Testi: Bu test son 2-3 ay ərzindəki orta qan şəkəri səviyyəsini ölçür. 6,5% və daha yüksək bir dəyər diabet diaqnozu qoymaq üçün kifayətdir.
- Oral Qlükoza Tolerantlıq Testi: Uşağa şəkərli bir içki verilir və daha sonra qan şəkəri səviyyələri ölçülür. Orqanizmin şəkəri necə mənimsədiyi araşdırılır.
- Sidik Analizi: Yüksək qan şəkəri səviyyələri sidikdə də görülə bilər. Sidikdə şəkər və ya ketonların olması diabet əlaməti ola bilər.
Uşaqlarda şəkər xəstəliyi müalicəsi
Diabetin müalicəsi xəstəliyin növünə və uşağın vəziyyətinə görə dəyişir. Tip 1 və Tip 2 diabetin müalicə yanaşmaları fərqlidir.
Tip 1 Diabetin Müalicəsi
Tip 1 diabet, mədəaltı vəzinin insulin istehsal etməməsi səbəbindən ömür boyu insulin müalicəsi tələb edir. Müalicə üsulları bunlardır:
- İnsulin İnyeksiyaları: Uşağın qan şəkəri səviyyəsini nəzarət altında saxlamaq üçün müntəzəm insulin inyeksiyaları edilir. İnsulin dozaları yeməklər və fiziki fəaliyyətlər nəzərə alınaraq tənzimlənir.
- Qan Şəkərinə Nəzarət: Uşağın qan şəkəri səviyyələrinin müntəzəm olaraq ölçülməsi və izlənilməsi lazımdır. Bu, insulin dozalarının tənzimlənməsinə kömək edir.
- Sağlam Qidalanma: Karbohidrat, zülal və yağ nisbəti balanslaşdırılmış bir pəhriz, qan şəkərinə nəzarəti təmin etmək üçün vacibdir. Diabetli uşaqlar qan şəkərini qəfil yüksəldən qidalardan uzaq durmalıdırlar.
- Fiziki Fəaliyyət: Müntəzəm fiziki fəaliyyət qan şəkərinə nəzarəti dəstəkləyir və insulinin təsirini artırır.
Tip 2 Diabetin Müalicəsi
Tip 2 diabetin müalicəsi həyat tərzi dəyişiklikləri və bəzi hallarda dərman müalicəsini əhatə edir:
- Pəhriz və İdman: Uşağın sağlam bir pəhriz və müntəzəm idman proqramına əməl etməsi, Tip 2 diabetin nəzarət altına alınmasında ən vacib amildir.
- Dərman Müalicəsi: Bəzi uşaqlarda qan şəkəri səviyyələrini nəzarətdə saxlamaq üçün oral diabet dərmanları istifadə edilə bilər. Metformin kimi dərmanlar orqanizmin insulindən daha effektiv istifadə etməsinə kömək edə bilər.
- Qan Şəkərinə Nəzarət: Tip 2 diabetli uşaqlar da müntəzəm olaraq qan şəkəri səviyyələrini yoxlamalıdırlar. Qan şəkərinin anormal səviyyələrə qalxmaması üçün pəhriz, idman və dərmanlar ciddi şəkildə izlənilməlidir.
- Sağlam Çəkinin İdarə Olunması: Piylənmə, Tip 2 diabetin ən vacib səbəblərindən biridir. Buna görə də, uşağın sağlam bir çəkiyə çatması və bu çəkini saxlaması müalicə prosesində çox vacibdir.
Körpələrdə və uşaqlarda diabetin idarə olunması
Diabet xroniki bir xəstəlikdir və ömür boyu idarə olunmasını tələb edir. Diabetli uşaqlar və onların ailələri, xəstəliyi nəzarətdə saxlamaq və ağırlaşmalardan qaçmaq üçün bəzi strategiyalara əməl etməlidirlər. Diabetin idarə olunmasında diqqət edilməli olanlar bunlardır:
1. Müntəzəm Həkim Müayinələri
Diabetli uşaqlar üçün müntəzəm həkim müayinələri xəstəliyin gedişatını izləmək və ağırlaşmaların qarşısını almaq baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır. Diabetin yaxşı idarə olunması uşağın həyat keyfiyyətini artırır və gələcəkdə yarana biləcək sağlamlıq problemlərini minimuma endirir.
2. Qan Şəkərinə Nəzarət
Müntəzəm olaraq qan şəkərinin ölçülməsi uşağın qan şəkəri səviyyəsinin normal hədlər daxilində qalmasını təmin etmək üçün vacibdir. Qan şəkəri səviyyələrinə nəzarət müalicə planının tənzimlənməsinə də kömək edir.
3. Pəhrizin İdarə Olunması
Diabetli uşaqların balanslı və sağlam bir pəhrizə əməl etməsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Karbohidrat qəbuluna nəzarət etmək, sürətli şəkər yüksəlmələrinə səbəb ola biləcək qidalardan qaçmaq və müntəzəm yemək yemək qan şəkərinə nəzarəti təmin etməyə kömək edir.
4. İdman və Fiziki Fəaliyyət
Müntəzəm fiziki fəaliyyət qan şəkərini nəzarət altına almaq üçün təsirli bir üsuldur. Uşaqların gündəlik rejiminə idman əlavə etmək, eyni zamanda çəkinin idarə olunması və ümumi sağlamlıq baxımından da faydalıdır.
5. Psixoloji Dəstək
Diabet uşaqlar və onların ailələri üçün çətin bir proses ola bilər. Psixoloji dəstək uşağın xəstəliklə mübarizə aparmasına və emosional çətinlikləri idarə etməsinə kömək edə bilər. Həmçinin, ailələrin də bu prosesdə dəstək alması faydalıdır.
Nəticə
Körpələrdə və uşaqlarda şəkərli diabet ömür boyu davam edən bir vəziyyətdir, lakin düzgün idarəetmə və müalicə ilə uşaqların sağlam bir həyat sürməsi mümkündür. Erkən diaqnoz, uyğun müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri diabetin mənfi təsirlərini minimuma endirmək üçün çox vacibdir.
Diabetin idarə olunması, qan şəkərinə nəzarət, müntəzəm həkim müayinələri, sağlam qidalanma və fiziki fəaliyyət kimi elementlərin ciddi şəkildə yerinə yetirilməsini tələb edir.
Övladınızda diabet əlamətləri görsəniz, mütləq bir tibb mütəxəssisinə müraciət edin. Erkən müdaxilə diabetin ağırlaşmalarının qarşısını almaq və uşağın sağlam böyümə və inkişafını dəstəkləmək baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
